dzieje Strzeszkowic

Dzieje Strzeszkowic

  

Wieś Strzeszkowice Duże i Małe leży w gminie Niedrzwica duża w odległości 15 km od Lublina, Przy drodze krajowej S – 19 Suwałki - Rzeszów i linii kolejowej Lublin – Stalowa Wola. Zamieszkuje ją 1080 osób (2003 r.)

      Wg podziału fizjograficznego Polski miejscowość położona jest we wschodniej części mezoregionu Równiny Bełżyckiej na wys. 184-214 npm. Posiada urozmaiconą rzeźbę terenu, - liczne niewysokie wzgórza i równiny lessowe, z dwiema dolinami rzecznymi: rzeki Krężniczanki (Ciemięgi) i rzeki Sobieszczanki (Nędznicy, Bystrzycy Zachodniej) oraz w części wschodniej, na pow. Ok. 20 ha zalesione wydmy pochodzenia polodowcowego i rzecznego.

Historia miejscowości jest bardzo długa i barwna. Na terenie dzisiejszej Woli (na płn stoku rzeki Krężniczanki) w latach 60 – tych XX wieku znaleziono wyroby kamienne (siekierki i groty strzał) pochodzące z epoki kamienia łupanego (9 – 10 tys. lat). Pierwsze wzmianki pisane w odnalezionych dokumentach dotyczą roku 1382. Wtedy miejscowość nazywała się Sztrzesconicz, by ewoluując (Strzesconice, Strzezowice, Strzeszkowicze, Strzeżowycze, Trzeszkowice) w 1827 roku przyjąć ostatecznie nazwę Strzeszkowice (Strzeszkowice Trojackie), a kilka lat później Strzezkowice Małe i Duże. Etymologia nazwy miejscowości nie jest do końca ustalona. W niektórych dokumentach wywodzi się ją od nazwy rodu Strzeszkowskich herbu Janina. W innych od strażnicy lub dworu rycerskiego, obronnego, a w jeszcze innych od imienia Strzeżymir lub Strzeżysław.

W 1480 roku istniał obronny dwór rycerski (lub strażnica) położony na wzgórku, otoczony fosami i rzeką. Źródła historyczne podają, że przez Strzeszkowice od XV wieku przebiegał trakt wiodący z Lublina do Sandomierza. Świadczy o tym zapis z początku XVI wieku o istnieniu „karczmy z obszerną sienią, która mogła pomieścić 50 koni”. Na przestrzeni wieków zmieniali się wielokrotnie właściciele od Strzeszkowskich począwszy, poprzez Firlejów, Męcimirskich, Pszonków, Ostrorogów, Markowskich, Wieprzeckich, Poniatowskich, Herkowskich, Potemskich, Zienteckich, na Brzezińskich (lata 1820-1939) skończywszy.

Najprawdopodobniej w latach 1842-80 Ignacy, a następnie Antoni Brzeziński pobudowali poza wzgórzem, na zachód od pierwotnego siedliska, nowy folwark, składający się z „dworu parterowego, murowanego z kamieni i cegły, otynkowany, na rzucie wydłużonego prostokąta. W elewacji frontowej posiadał czterokolumnowy portyk, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Dach był czterospadowy z lukarnami, nad portykiem dwuspadowy kryty gontem. W skład zabudowań folwarcznych wchodziły jeszcze: cztery czworaki, jeden ósmak murowany z kamienia, kryty gontem, suszarnia chmielu, młyn wodny murowany, obory i stodoła. 

Z tego też okresu pochodziły założenia ogrodowe o charakterze spacerowo-użytkowym na powierzchni około 3 ha, na które składały się m.in. aleja lipowa, żywopłot grabowy od strony południowej i zachodniej, gazon z dwoma świerkami kłującymi i dwupienną jodłą kalifornijską przed dworem oraz wnętrza ogrodowe z żywotnikami, bzami, lilakami, modrzewiami, dębami, klonami srebrzystymi, a nad stawem na końcu alei lipowej kapliczki.

W 1885 roku „folwark Strzeszkowice posiadał mórg 1337, budynki murowane sztuk 15, drewniane sztuk 10”.

„W skład dóbr wchodziły też: Strzeszkowice Wieś gospodarstw 12, mórg 199, Wola Strzeszkowska gospodarstw 10, mórg 132, Majdan Strzeszkowski gospodarstw 5, mórg 91”.

W 1910 roku został wybudowany w folwarku spichlerz murowany, spełniający również rolę młyna elektrycznego (z chwilą doprowadzenia prądu elektrycznego).

W latach 1932-1939 Brzezińscy stopniowo rozsprzedają folwark okolicznym i przyjezdnym rolnikom.

Obecnie jedynymi pamiątkami po dawnej posiadłości są resztki alei lipowej z kapliczką nad stawem, staw i fragmenty fosy.

16 lipca 1916 roku na polach Strzeszkowic Woli rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami rosyjskimi a austriackimi. W jej wyniku zostało zabitych kilkuset żołnierzy obu walczących stron. Zwłoki żołnierzy zostały pochowane na wspólnym cmentarzu wojennym w okolicach przejazdu kolejowego.

Strzeszkowice, ze wsi typowo rolnej, uprawiającej zboże buraki cukrowe, hodującą trzodę chlewną i bydło, staje się wsią typowo podmiejską. Na pierwsze miejsce wysuwa się uprawa warzyw. Zmienia się też struktura budownictwa. Buduje się coraz więcej budynków mieszkalnych, które stają się zapleczem mieszkalnym lublinian.

Rzeki przepływające przez miejscowość zostały w latach 1959-63 na wielu odcinkach wyprostowane, a ich koryta pogłębione. W wyniku tych prac obniżył się wyraźnie poziom wód na okolicznym łąkach i w korytach rzek. Na szczęście zaniechano dalszych prac regulacyjnych i obecnie można zauważyć pierwsze objawy renaturalizacji tych ekosystemów.

W związku z małą powierzchnią lasów (na gruntach wsi tylko około 30 ha), dużego znaczenia nabrały zadrzewiania nadwodne, śródpolne i przydomowe, poprawiając tym walory krajobrazowe wsi i przyczyniając się też do występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt (duże kompleksy leśne występują na terenie sąsiedniej wsi Krężnica Jara).

W zależności od pory roku, można zaobserwować na łąkach i w lasach wiele gatunków chronionych roślin takich jak: storczyk, parzydło leśne, zawilce, paprocie, bluszcz, widłaki, porosty nadrzewne, mchy, irysy i inne. Przy drodze Lublin– Bełżyce – na Woli rośnie 130 letnia lipa drobnolistna, uznana za pomnik przyrody. Z dziko żyjących zwierząt występują: bobry, sarny, dziki, lisy, borsuki, kuny domowe, tchórze, czaple siwe, myszołowy, nietoperze, bociany białe, pustułki, czajki, dzięcioły, zimorodki, sowy, kukułki, wilgi, kuropatwy, bażanty, przepiórki, derkacze, żmije, padalce, zaskrońce, jaszczurki. W 1984 roku Krężniczanka została zarybiona pstrągiem potokowym, a od 1986 roku została zaliczona do „krainy pstrąga i lipienia”. Udała się też introdukcja …… szlachetnego, który coraz częściej jest spotykany w czystych wodach obu rzek.

Dla kultywowania tradycyjnych zwyczajów i obrzędów ludowych powołano  Zespół Śpiewaczy. Bierze on aktywny udział w życiu kulturalnym wsi. Działa też aktywnie Koło Gospodyń Wiejskich.

Opracowano na podstawie materiałów archiwalnych archiwum Powiatowego w Lublinie, „Zeszytów Niedrzwickich”, „Parków wiejskich Lubelszczyzny” o. Fijałkowskiego i M. Kseniaka, „Regionalizacji Przyrodniczo – Leśnej” oraz wspomnień mieszkańców Strzeszkowic.

Strzeszkowice, marzec 2006                  

Waloryzacja cmentarza z  I-wojny światowej 
w Strzeszkowicach Dużych

Z inicjatywy Stowarzyszenia Na Rzecz Rozwoju Miejscowości Strzeszkowice, został nawiązany kontakt z Towarzystwem Współpracy Europejskiej z inicjatywy prof. Z. Zalewskiego który realizuje projekt ,,Odnowy cmentarzy z I wojny światowej”. Jego koordynatorem był Piotr Majchrzak. Za jego pośrednictwem zagadnieniem strzeszkowickiego obiektu zainteresowano Austriacki Czarny Krzyż.   Austriacki Czarny Krzyż zadeklarował swą pomoc finansową. W lipcu 2007roku, rozpoczęto  badania archeologiczne, które prowadził Z. Wichrowski - dyrektor Muzeum Regionalnego w Kraśniku. Prace finansowane z budżetu gminy Niedrzwica Duża wspierał wójt gminy Zdzisław Antoń, Austriacki Czarny Krzyż, Wojewoda  Lubelski. Koszt przedsięwzięcia wyniósł ok. 32 tys. złotych.  Został usypany kurhan, ogrodzony z czterech stron oraz bramka wejściowa. 
Na środku stanęły dwa masywne dębowe krzyże-katolicki i prawosławny oraz trzy  czarne tablice pamięci posadowione na granitowych postumentach z napisami w trzech językach: języku polskim, niemieckim i rosyjskim o następującej treści:

Strzeszkowice Duże Cmentarz wojenny z I wojny światowej

założony w 1915 roku

Tu pochowano 76 żołnierzy z armii austriackiej oraz 60 żołnierzy 

z armii rosyjskiej Niech spoczywają w pokoju

W dniu 14 sierpnia 2009 roku odbyło się uroczyste otwarcie i poświęcenie cmentarza, połączone  z nabożeństwem ekumenicznym, które poprowadził ksiądz kanonik M. Bartnik, biskup M. Cisło ks. kanonik Cz. Przech oraz przedstawiciel kościoła prawosławnego ks. Łoś. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele Austriackiego Czarnego  Krzyża, Powiatu, Urzędu Gminy, GOKSiR oraz miejscowa ludność.